Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2024

Xây dựng, củng cố nguồn nhân lực thực hiện công tác PBGDPL và thực hiện quản lý, kiện toàn đội ngũ báo cáo viên pháp luật (BCVPL), tuyên truyền viên pháp luật (TTVPL) trên địa bàn tỉnh

Sở Tư pháp thường xuyên tham mưu kiện toàn thành viên Hội đồng Phối hợp PBGDPL tỉnh, hiện nay Hội đồng có 33 thành viên (theo Quyết định số 493/QĐ-UBND ngày 01/4/2025 của Chủ tịch UBND tỉnh); 08 công chức tham gia Tổ thư ký giúp việc Hội đồng.

Công tác tuyên truyền, PBGDPL bằng hình thức tuyên truyền miệng thông qua đội ngũ BCVPL, TTVPL vẫn là một trong những hình thức mang lại hiệu quả và đạt được mục đích là đưa pháp luật đi vào thực tiễn cuộc sống, nhất là trong việc vận động, thuyết phục người dân nắm, hiểu các quy định của pháp luật để tự giác chấp hành, tuân thủ pháp luật; việc xây dựng và quản lý đội ngũ BCVPL, TTVPL được quy định trong Luật PBGDPL và Thông tư số 10/2016/TT-BTP ngày 22/7/2016 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp. Theo đó, trong thời gian từ ngày 01/01/2021 đến ngày 31/12/2024, công tác xây dựng, quản lý, nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động đội ngũ BCVPL, TTVPL trên địa bàn tỉnh được Sở Tư pháp tham mưu thực hiện kịp thời, đảm bảo quy định; hằng năm, tham mưu UBND tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh và trực tiếp ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quan, địa phương xây dựng nguồn nhân lực trong công tác PBGDPL, nhất là thường xuyên thực hiện rà soát, củng cố, kiện toàn đội ngũ BCVPL, TTVPL ở cơ quan, địa phương, các huyện miền núi để đảm bảo thực hiện hoạt động, nhiệm vụ, làm cầu nối chuyển tải chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho cán bộ, công chức và các tầng lớp nhân dân trên địa bàn. Đến nay toàn tỉnh có có 381 báo cáo viên pháp luật tỉnh thuộc các sở, ban, ngành, hội đoàn thể tỉnh (trong đó Sở Tư pháp có 35 báo cáo viên pháp luật), 294 báo cáo viên pháp luật huyện và 2.174 tuyên truyền viên pháp luật của các xã, phường, thị trấn (trong đó có 95 báo cáo viên pháp luật huyện và 889 tuyên truyền viên pháp luật tại 05 huyện miền núi: Sơn Tây, Trà Bồng, Minh Long, Ba Tơ, Sơn Hà); lực lượng TTVPL hầu hết đều có trình độ trung cấp trở lên, BCVPL cấp huyện cơ bản có trình độ đại học, trên đại học ở nhiều chuyên ngành lĩnh vực khác nhau và hầu hết đều là cán bộ, công chức trong các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội. Bên cạnh đó, lực lượng hòa giải viên ở cơ sở cũng là lực lượng tích cực trong tham gia tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho Nhân dân tại địa phương, hiện nay toàn tỉnh có 6.698 hòa giải viên/957 tổ hòa giải tại các thôn, tổ dân phố (trong đó có 1.762 hòa giải viên là người dân tộc thiểu số). Hằng năm, lực lượng này được tổ chức tập huấn, kỹ năng PBGDPL, bồi dưỡng kiến thức pháp luật với các nội dung phù hợp tình hình địa phương, để từ đó tiếp tục tuyên truyền trong cán bộ và Nhân dân, đặc biệt là tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn tỉnh.

 Công tác tổ chức tập huấn, tuyên truyền, phổ biến pháp luật

Tham mưu Hội đồng Phối hợp PBGDPL tỉnh tổ chức 12 hội nghị triển  khai hơn 40 văn bản luật cho gần 1.200 lượt đại biểu là lãnh đạo các sở, ban, ngành, hội đoàn thể, báo cáo viên pháp luật tỉnh, lãnh đạo cấp huyện, phòng tư pháp huyện và các phòng, ban liên quan; từ đó tiếp tục tổ chức phổ biến, quán triệt ở cấp ngành mình, địa phương quản lý và luôn chú trọng tuyên truyền, phổ biến trong đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật, hòa giải viên cơ sở và cán bộ, công chức, các tầng lớp Nhân dân, trong đó có vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn tỉnh.

Số liệu kết quả thực hiện các chương trình, đề án, dự án PBGDPL tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi: Hiện nay, Sở Tư pháp được giao chủ trì, phối hợp với các cơ quan, địa phương liên quan triển khai Đề án “Nâng cao năng lực cho đội ngũ báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật thực hiện PBGDPL tại vùng đồng bào dân tộc thiếu số và miền núi giai đoạn 2024 - 2030” trên địa bàn tỉnh theo Kế hoạch số 128/KH-UBND ngày 11/6/2024 của UBND tỉnh; Sở đã ban hành Kế hoạch số 60/KH- STP ngày 28/8/2024 triển khai thực hiện Đề án này; ngoài ra ban hành Kế hoạch số 35/KH-STP ngày 11/7/2022 về triển khai thực hiện Kế hoạch số 104/KH-UBND ngày 28/6/2022 của UBND tỉnh về triển khai thực hiện Chiến lược công tác dân tộc giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi và các đề án về PBGDPL khác có liên quan. Trên cơ sở đó, Sở đã tổ chức 14 đợt tập huấn, tuyên truyền PBGDPL cho đối tượng đặc thù theo quy định tại Điều 17 Luật PBGDPL trên địa bàn tỉnh, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng, nghiệp vụ cho báo cáo viên pháp luật huyện và tuyên truyền viên pháp luật, bồi dưỡng kiến thức pháp luật về Công ước chống tra tấn và pháp luật Việt Nam về phòng, chống tra tấn, an toàn giao thông, hòa giải ở cơ sở tại các huyện miền núi, mỗi huyện tổ chức từ 2-3 đợt theo từng chuyên đề pháp luật và kế hoạch khác nhau cho hơn 1.600 lượt đại biểu tham dự là lãnh đạo cấp huyện, báo cáo viên pháp luật huyện, lãnh đạo cấp xã, hội đoàn thể, công chức ở xã, tuyên truyền viên pháp luật, hòa giải viên cơ sở với đa dạng nội dung pháp luật phù hợp địa bàn như về hôn nhân gia đình, bạo lực gia đình, bình đẳng giới, tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, an toàn giao thông, xử lý vi phạm hành chính, hình sự, nội dung cơ bản của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, pháp luật về giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp dân sự, đất đai, các tình huống pháp luật thực tế thường xảy ra trong đời sống người dân, Công ước chống tra tấn và pháp luật Việt Nam về phòng, chống tra tấn...

 Phối hợp với Ban Quản lý dự án chuyên trách Bộ Tư pháp (Eu Jule) và Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tổ chức 03 hội nghị tập huấn về hoạt động hòa giải ở cơ sở có nhạy cảm giới cho hơn 150 lượt đại biểu dự là báo cáo viên pháp luật; tập huấn viên hòa giải ở cơ sở cấp huyện, hòa giải viên cơ sở trên địa bàn tỉnh, nhằm nâng cao kiến thức về giới, bình đẳng giới, bảo đảm bình đẳng giới trong quá trình hoà giải ở cơ sở, kỹ năng hòa giải nhằm bảo đảm bình đẳng giới trong quá trình hòa giải ở cơ sở cho đội ngũ này. Phối hợp với Bộ Tư pháp tổ chức 02 hội nghị tập huấn kỹ năng PBGDPL trực tiếp và kỹ năng xây dựng, triển khai mô hình PBGDPL cho hơn 300 lượt đại biểu là báo cáo viên pháp luật tỉnh, huyện tham dự; 01 hội nghị tập huấn nghiệp vụ đánh giá, công nhận cấp xã, cấp huyện đạt chuẩn tiếp cận pháp luật với sự tham gia của hơn 200 đại biểu ở cấp huyện và 173 công chức cấp xã tham dự (các đợt tập huấn đều có đại biểu thuộc các huyện, xã miền núi tham gia).

Kinh phí thực hiện các chương trình, đề án, dự án PBGDPL tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giao động từ khoảng 100 -130 triệu/năm.

Bên cạnh đó, Sở tham mưu Hội đồng Phối hợp PBGDPL tỉnh tổ chức thành công 06 cuộc thi (trong đó có 04 cuộc thi trực tuyến và 02 cuộc thi viết) như: Cuộc thi trực tuyến “Tìm hiểu pháp luật về phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật” (02 đợt) trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi có trên 110.000 lượt truy cập vào website Cuộc thi; cuộc thi trực tuyến “Tìm hiểu pháp luật về định danh điện tử và dịch vụ công trực tuyến” trên địa bàn tỉnh với 57.868 lượt người tham gia dự thi; cuộc thi trực tuyến “Tìm hiểu pháp luật về lao động” trên địa bàn tỉnh với 33.439 lượt người tham gia thi; tổ chức 01 cuộc thi viết “Tìm hiểu pháp luật về bảo vệ môi trường” có 47.098 bài dự thi; tổ chức 01 Cuộc thi viết “Tìm hiểu pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực” trên địa bàn tỉnh có 30.364 người tham gia; đặc biệt các cuộc thi thu hút nhiều người miền núi, dân tộc thiểu số tham gia và có đạt giải.

Thực hiện đăng tải nhiều tài liệu pháp luật, viết nhiều tin, bài pháp luật trên Trang thông tin điện tử PBGDPL tỉnh, Trang thông tin điện tử Sở, trên nền tảng zalo Sở Tư pháp, Bản tin tư pháp với hơn 9.000 cuốn cấp phát về cơ sở (trong đó có 05 huyện miền núi và các xã miền núi); cử hơn 20 lượt báo cáo viên pháp luật tham gia báo cáo ở cấp huyện, cấp xã với nhiều nội dung pháp luật phù hợp địa phương.

 Công tác tuyên truyền pháp luật thông qua hoạt động trợ giúp pháp lý (TGPL)

Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh thực hiện TGPL 2.100 vụ việc liên quan đến các lĩnh vực như hình sự, dân sự, hôn nhân gia đình, hành chính, đất đai và một số lĩnh vực khác với 2.100 lượt người được TGPL, trong đó có 780 người đồng bào dân tộc thiểu số được TGPL; đã ban hành các Kế hoạch về công tác truyền thông về TGPL và thực hiện 46 đợt truyền thông về TGPL cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số tại các huyện nghèo, xã nghèo, thôn, bản đặc biệt khó khăn.

TGPL trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi tỉnh Quảng Ngãi: Đã tổ chức 10 đợt Hội nghị tập huấn, bồi dưỡng kiến thức TGPL cho già làng, người có uy tín trong cộng đồng, cán bộ cơ sở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn 05 huyện: Sơn Tây, Ba Tơ, Trà Bồng, Sơn Hà và Minh Long, với sự tham gia hơn 1.124 đại biểu là già làng, người có uy tín trong cộng đồng, cán bộ cơ sở đã tuyên truyền một số nội dung cơ bản của Luật TGPL, chuyên đề về TGPL đối tượng được TGPL miễn phí theo Luật TGPL năm 2017 và giải đáp những khó khăn, vướng mắc về pháp lý thường xuyên xảy ra trong cuộc sống như pháp luật về hôn nhân gia đình, đất đai, chia thừa kế… đã tổ chức 29 đợt truyền thông về hoạt động TGPL tại 29 xã của 05 huyện miền núi với hơn 1.200 lượt người tham dự; thực hiện tư vấn hơn 85 vụ việc cho người dân có yêu cầu TGPL.

Tổ chức 05 hội nghị truyền thông về TGPL trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn 05 huyện: Sơn Tây, Ba Tơ, Trà Bồng, Minh Long và Sơn Hà (03 xã gồm xã Sơn Giang, Sơn Linh, Sơn Cao) với sự tham gia gần hơn 505 đại biểu là người dân sinh sống ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đang cư trú trên địa bàn. Tổ chức 01 đợt hội nghị tập huấn nâng cao năng lực, kiến thức điểm về TGPL cho người tiến hành tố tụng, cán bộ có liên quan đến công tác phối hợp về TGPL trong hoạt động tố tụng, với 92 đại biểu dự là đại diện lãnh đạo các cơ quan tiến hành tố tụng; đại diện lãnh đạo công an các xã, thị trấn trên địa bàn 05 huyện: Sơn Tây, Sơn Hà, Ba Tơ, Trà Bồng và Minh Long; thực hiện biên soạn và xin cấp giấy phép in 1.400 quyển sổ tay hỏi đáp pháp luật về TGPL, 1.500 tờ gấp pháp luật về Luật Khiếu nại năm 2021,1.500 tờ gấp pháp luật về Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 và 1.500 tờ gấp pháp luật về Luật Hộ tịch để cấp phát cho người dân tại các xã có điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn thuộc 05 huyện miền núi.

Thực hiện ký hợp đồng với Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh thực hiện phát sóng chuyên mụcTGPL trên kênh truyền hình PTQ, đã thực hiện 12 phóng sự về các hoạt động TGPL cho đối tượng người đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi sinh sống trên địa bàn các huyện miền núi; đồng thời các phóng sự cũng được cập nhật trên các nền tảng ứng dụng như Facebook, Youtube… thực hiện in ấn, cấp phát 44 bảng thông tin về TGPL cho một số xã thuộc 05 huyện miền núi tỉnh và thực hiện kiểm tra, giám sát tại 05 huyện miền núi theo đúng quy định.

Nhìn chung, những năm qua Sở Tư pháp đã tập trung chỉ đạo các phòng chuyên môn, đơn vị sự nghiệp thuộc Sở triển khai thực hiện về công tác PBGDPL tại các vùng miền núi trên địa bàn tỉnh với nội dung, hình thức đa dạng, phù hợp từng đối tượng, địa bàn, truyền tải kịp thời các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đến với cán bộ và Nhân dân trên địa bàn tỉnh, đặc biệt luôn chú trọng tổ chức tại các địa phương ở miền núi. Hằng năm, tham mưu ban hành kịp thời các kế hoạch, văn bản chỉ đạo về công tác PBGDPL làm cơ sở để các cơ quan, địa phương triển khai thực hiện, đặc biệt tổ chức phổ biến kỹ năng, nghiệp vụ tuyên truyền, PBGDPL, hòa giải ở cơ sở trong lực lượng báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật, hòa giải viên cơ sở tại các địa phương miền núi để từ đó tiếp tục tuyên truyền trong Nhân dân trên địa bàn; qua đó từng bước tạo sự chuyển biến về nhận thức và hành động của từng cán bộ, công chức, Nhân dân và lan tỏa sâu rộng các quy định pháp luật đến với người đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn tỉnh. Bên cạnh đó, việc triển khai thực hiện các chương trình, chính sách TGPL cho đối tượng là người đồng bào DTTS đạt nhiều kết quả, hoạt động TGPL được triển khai đa dạng, phong phú với nhiều hình thức phù hợp đối tượng; qua đó góp phần nâng cao dân trí pháp lý, ý thức chấp hành pháp luật của Nhân dân, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương.

Tuy nhiên, vẫn còn một số khó khăn, hạn chế như: Người đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống ở các huyện miền núi, địa hình chia cắt, giao thông đi lại khó khăn, nhiều nơi dân cư sống không tập trung nên việc TGPL lưu động và truyền thông về TGPL đến tận cơ sở gặp nhiều khó khăn. Một số báo cáo viên còn hạn chế về kỹ năng tuyên truyền, hạn chế trong giao tiếp bằng tiếng đồng bào dân tộc thiểu số, việc tương tác giữa báo cáo viên và đại biểu người dân tộc thiểu số tham dự nghe chưa hiểu ý trao đổi nên chất lượng và hiệu quả truyền đạt đôi lúc chưa cao.