Xây dựng và và thực hiện hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư

- Nghị định số 61/2023/NĐ-CP quy định Hương ước, quy ước là văn bản quy định về các quy phạm xã hội bao gồm các quy tắc xử sự do cộng đồng dân cư bàn và quyết định; không trái pháp luật và đạo đức xã hội; nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội mang tính tự quản của cộng đồng dân cư và được Ủy ban nhân dân cấp xã công nhận.

- Nguyên tắc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước: (1) Phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; không quy định lại các nội dung đã được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật. (2) Xuất phát từ nhu cầu tự quản của người dân, trên cơ sở tự nguyện, thỏa thuận, thống nhất, công khai, minh bạch trong cộng đồng dân cư; phát huy đầy đủ quyền làm chủ của Nhân dân và trách nhiệm của người dân đối với cộng đồng. (3) Tôn trọng tính tự chủ, tính đa dạng văn hóa và quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của cộng đồng dân cư. (4) Phù hợp với đạo đức xã hội, phong tục, tập quán tốt đẹp; bảo vệ, giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; xây dựng các giá trị văn hóa mới, quy tắc ứng xử văn minh, phù hợp với đặc điểm tình hình của cộng đồng dân cư.

- Ủy ban nhân dân cấp xã có thẩm quyền công nhận hương ước, quy ước. Đây là điểm mới so với quy định trước đây giao thẩm quyền công nhận hương ước, quy ước là Ủy ban nhân dân cấp huyện. Đồng thời, Nghị định quy định Hương ước, quy ước được công nhận khi có đủ các điều kiện về: (1) Phạm vi nội dung, hình thức phù hợp với quy định tại các điều 5 và 6 Nghị định số 61/2023/NĐ-CP; (2) Tuân thủ nguyên tắc, trình tự, thủ tục quy định tại các điều 4, 7, 8, 9 và 10 Nghị định số 61/2023/NĐ-CP. Về trình tự, thủ tục công nhận hương ước, quy ước được thực hiện theo quy định tại các điều 20 và 21 Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022 và quy định tại khoản 3 Điều 11 Nghị định số 61/2023/NĐ-CP.

- 03 trường hợp bãi bỏ toàn bộ Hương ước, quy ước: (1) Có nội dung trái với quy định của pháp luật, xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; không phù hợp với thuần phong, mỹ tục, đạo đức xã hội; gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của cộng đồng dân cư; (2) Bị tạm ngừng thực hiện theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 12 Nghị định số 61/2023/NĐ-CP nhưng đã hết thời hạn phải hoàn tất các thủ tục soạn thảo, lấy ý kiến, thông qua để được công nhận quy định trong quyết định tạm ngừng thực hiện mà cộng đồng dân cư không hoàn tất các thủ tục này; (3) Không bảo đảm tỷ lệ thông qua quy định tại Điều 10 Nghị định số 61/2023/NĐ-CP mà cộng đồng dân cư không thực hiện lại việc thông qua để bảo đảm tỷ lệ theo quy định. (Quy định trước đây chỉ có 02 trưởng hợp hương ước, quy ước bị bãi bỏ toàn bộ).

Nghị định 61/2023/NĐ-CP có hiệu lực thi hành từ ngày 16/8/2023 và thay thế Quyết định số 22/2018/QĐ-TTg ngày 08/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước. Hương ước, quy ước đã được phê duyệt hoặc công nhận trước ngày Nghị định số 61/2023/NĐ-CP có hiệu lực thi hành mà phù hợp với quy định tại Điều 4 Nghị định số 61/2023/NĐ-CP được tiếp tục thực hiện cho đến khi được sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc bãi bỏ theo quy định. Đối với hương ước, quy ước đã được phê duyệt hoặc công nhận trước ngày Nghị định số 61/2023/NĐ-CP có hiệu lực thi hành nhưng không phù hợp với quy định tại Điều 4 Nghị định số 61/2023/NĐ-CP thì cộng đồng dân cư xây dựng hương ước, quy ước mới thay thế trước ngày 31 tháng 12 năm 2023.